Sanepid nie może nałożyć grzywny

Ponad 95% rodziców szczepi swoje dzieci, zgodnie  z kalendarzem szczepień, jednak co roku około trzy tysiące osób odmawia przeprowadzenia szczepień.

Obowiązek poddania dziecka określonym szczepieniom ochronnym wynika z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. nr 234 poz. 1570 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień.

Dotychczas wobec takich osób organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej tzw. sanepid kierowały upomnienia wzywając je do wykonania tego obowiązku w ciągu 14 dni od otrzymania upomnienia. W sytuacji, gdy bezskutecznego upływu powyższego terminu, sanepid  wystawiał tytuł wykonawczy określając przedmiot obowiązku i wskazując osoby zobowiązane. Następnie w celu przymuszenia do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym postanowieniem nakładano na zobowiązane osoby grzywnę. Wysokość grzywny wahała się zazwyczaj od stu do tysiąca złotych. Dodatkowo należało pokryć koszty upomnienia i egzekucji. Warto podkreślić, że zgodnie z art. 121 § 1 i 2  ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji grzywna w celu przymuszenia do wykonania obowiązku może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. W stosunku do osób fizycznych jednorazowo grzywna nie może przekroczyć 10.000 zł (dziesięć tysięcy zł).

Kwestię dopuszczalności wydawania przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej indywidualnych decyzji nakazujących wykonanie obowiązku poddania dziecka szczepieniu oraz nakładanie przez nie grzywny w celu przymuszenia badał Naczelny Sąd Administracyjny.

W wyroku z dnia 1 sierpnia 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II OSK 745/12 NSA podzielił prezentowany już wcześniej w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika wprost z  przepisów ustawy, nie ma zatem podstawy prawnej do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej. Podkreślenia wymaga, że wykonanie tego rodzaju obowiązku z mocy prawa zabezpieczone jest przymusem administracyjnym oraz odpowiedzialnością regulowaną przepisami ustawy z 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. 2010 r. nr 46, poz. 275 ze zm.). Oznacza to, że wynikający z przepisów obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, jest bezpośrednio wykonalny. Wobec rodziców, którzy się od niego uchylają właściwy organ obowiązany jest wszcząć postępowanie egzekucyjne celem poddania dziecka szczepieniu ochronnemu.

Należy rozważyć który organ jest właściwy do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zakresie jego przymusowego wykonania.

Podkreślenia wymaga, że upoważnienie do podejmowania przez organ określonych czynności z zakresu władzy publicznej powinno wprost wynikać z przepisu prawa. Normy kompetencyjnej nie sposób wywieść z przepisów określających zakres działania danego organu administracji.

W myśl art. 20 § 1 u.p.e.a. organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym jest: 1) wojewoda; 2) właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne; 3) kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i postanowień; 4) kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień. Z powyższego wynika, że organy inspekcji sanitarnej, są organami egzekucyjnymi jedynie w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez siebie decyzji i postanowień.

Ponadto  możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego obowiązku o charakterze niepieniężnym przez organy inspekcji sanitarnej nie wynika również z przepisów szczególnych

Natomiast organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających zarówno z wydanych przez siebie rozstrzygnięć indywidualnych (decyzji, postanowień), jak i obowiązków niepieniężnych wynikających wprost z mocy przepisów prawa jest wojewoda.

Reasumując, ustawa o zapobieganiu nie przewiduje możliwości wydania przez organy państwowej inspekcji sanitarnej decyzji dotyczących szczepień ochronnych. Obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu wynika wprost z przepisów prawa i jest bezpośrednio wykonalny. Biorąc pod uwagę powyższe, nie sposób uznać, aby organem właściwym do prowadzenia egzekucji powyższego obowiązku niepieniężnego, a tym samym do nakładania grzywny w celu przymuszenia, był powiatowy inspektor sanitarny. Organy inspekcji sanitarnej nie są właściwe co do nałożenia na skarżącą grzywny w celu przymuszenia wykonania obowiązku poddania małoletniego szczepieniu ochronnemu. W tym zakresie osoby, na które w nałożono grzywny mogą domagać się umorzenia postępowania albo zwrotu wyegzekwowanej już tytułem grzywny kwoty.

Kamila Gazda