Obowiązek poddania dziecka określonym szczepieniom ochronnym wynika z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. nr 234 poz. 1570 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień.
Obowiązek ten wynika wprost w wyżej wspomnianego przepisu ustawy i nie wymaga konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej.
Ponadto obowiązek ten jest bezpośrednio wykonalny, a wobec rodziców, którzy się od niego uchylają wojewoda obowiązany jest wszcząć postępowanie egzekucyjne celem poddania dziecka szczepieniu ochronnemu.
Co więcej, zaniechanie poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną, przewidzianą art. 115 § 2 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń.
Obowiązek szczepienia ochronnego nie jest jednak obowiązkiem bezwzględnym. Nie można go przeprowadzić w przypadku stwierdzenia przez lekarza, podczas badania kwalifikacyjnego, przeciwwskazań do wykonania szczepienia.
Szczepienia ochronnego nie przeprowadza się również, jeżeli między lekarskim badaniem kwalifikacyjnym przeprowadzonym w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia a tym szczepieniem upłynęło 24 godziny od daty i godziny wskazanej w zaświadczeniu wydanym po badaniu kwalifikacyjnym, w którym stwierdza się brak przeciwwskazań do szczepienia ochronnego.
Natomiast, zgodnie z art. 17 ust. 5 przywołanej ustawy, w przypadku gdy lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego, lekarz kieruje osobę objętą obowiązkiem szczepienia ochronnego do konsultacji specjalistycznej.
W orzecznictwie wskazuje się, że obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym oznacza również obowiązek poddania się lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego na podstawie art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 947).
„W związku z tym nie można skutecznie podnosić zarzutu braku wymagalności obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom, wskazując na brak badania kwalifikacyjnego i prawo do odmowy poddania się temu badaniu na podstawie art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.). Badanie takie może być wykonane bezpośrednio przed wykonaniem szczepienia, zaś odmowa poddania się temu badaniu, która w konsekwencji uniemożliwia wykonanie szczepienia, jest w istocie odmową poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu, któremu nie można przeciwdziałać wykorzystując do tego celu art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 26 stycznia 2016 roku, sygn. akt III SA/Lu 1277/15)
W przypadku ustawowego obowiązku szczepień ochronnych niedopuszczalne jest korzystanie z tzw. klauzuli sumienia, tj. uprawnienia pacjenta do odmowy poddania się świadczeniu zdrowotnemu z powołaniem się na art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 16 kwietnia 2013 r., sygn. akt III SA/KR 1104/12, opubl.w Lex nr 1326297). Wynikające z ww. ustawy uprawnienie pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jest bowiem wyłączone w przypadkach, gdy przepisy odrębne stanowią inaczej (art. 15 ww. ustawy) a zatem, między innymi, w odniesieniu do szczepień ochronnych obowiązkowych z mocy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Z powyższego wynika, że rodzice nie mogą odmówić szczepienia dziecka, chyba, że występują konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia ochronnego.
Warto wskazać, że stosownie do art. 68 ust. 4 Konstytucji RP profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest obowiązkiem władz publicznych, a państwo w ramach jego realizacji opracowuje Program Szczepień Ochronnych, który rokrocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej.
Kamila Gazda
Bądź pierwszym, który skomentuje